kanuni esasi ne demek?

Kanuni Esasi, Osmanlı Devleti'nde II. Meşrutiyet'in ilanıyla (23 Temmuz 1908) yürürlüğe giren anayasadır. 1876 Anayasası'nın (Kanun-ı Esasi) yeniden yürürlüğe girmesi anlamına gelir. Ancak, 1876 versiyonundan farklı olarak, bazı maddelerde değişiklikler yapılmış ve daha modern bir yapıya kavuşturulmuştur.

Kanuni Esasi'nin Önemli Özellikleri:

• Meşrutiyetin İlanı: Anayasanın en önemli özelliği, Osmanlı Devleti'nde meşruti monarşiyi (sınırlı krallık) tesis etmesidir. Yani, padişahın yetkileri anayasa ile sınırlandırılmış, yasama yetkisi Meclis-i Mebusan'a (Millet Meclisi) verilmiştir.

• Güçler Ayrılığı: Yasama, yürütme ve yargı yetkileri arasında bir ayrım getirilmeye çalışılmıştır. Ancak, bu ayrım tam anlamıyla uygulanmamıştır. Padişahın özellikle yürütme ve yargı üzerinde güçlü bir etkisi bulunuyordu.

• Meclis-i Mebusan: Halkın seçtiği temsilcilerden oluşan Meclis-i Mebusan, yasama faaliyetlerinde bulunmakta, bütçeyi onaylamakta ve hükümeti denetlemekteydi. Ancak, seçimler tam anlamıyla demokratik değildi ve birçok kısıtlama içermekteydi.

• Şura-yı Devlet: Padişah'ın danışma organı olan Şura-yı Devlet, anayasal düzenin işletilmesinde önemli bir rol oynamaktaydı.

• Temel Hak ve Özgürlükler: Anayasada basın özgürlüğü, din özgürlüğü ve mülkiyet hakkı gibi bazı temel hak ve özgürlükler yer almış, ancak bunların uygulaması tam anlamıyla sağlanamamıştır.

• Padişahın Yetkileri: Padişah, ordu komutanı, dinin başı ve devlet başkanı olarak önemli yetkilere sahipti. Anayasa, padişahın yetkilerini sınırlandırmasına rağmen, pratikte padişahın etkisi oldukça güçlüydü. Özellikle II. Abdülhamid dönemindeki tecrübeler, padişahın anayasal sınırlamalara uyma konusunda isteksizliğini göstermiştir.

Kanuni Esasi'nin Sınırlamaları ve Uygulama Sorunları:

• Tam Demokrasi Değildi: Seçimler sınırlıydı, birçok vatandaş oy kullanma hakkından mahrumdu.
• Padişahın Güçlü Etkisi: Padişahın anayasal sınırlamalara uymaması, anayasanın etkinliğini azaltmıştır.
• Siyasi İstikrarsızlık: İttihat ve Terakki Cemiyeti gibi siyasi grupların etkinliği, anayasanın düzgün işleyişini engellemiştir.
• Etnik ve Dini Ayrımlar: Osmanlı Devleti'nin çok kültürlü yapısı, anayasanın uygulanmasında sorunlara yol açmıştır.

Sonuç olarak, Kanuni Esasi Osmanlı Devleti'nde modern bir anayasal düzenin kurulması yönünde önemli bir adım olmuştur. Ancak, uygulamada karşılaştığı sınırlamalar ve siyasi istikrarsızlık nedeniyle tam olarak beklenen sonuçları vermemiştir. II. Meşrutiyet dönemi, anayasanın sürekli olarak ihlal edildiği ve siyasi çekişmelerin yoğun yaşandığı bir dönem olmuştur.